De Gouden Rugzak

De praktijk leert ons dat een opgebouwd familievermogen na twee generaties in veel families is verdampt. Wat doen vermogende families die al verschillende generaties vermogen succesvol overdragen anders, dan families die hierin falen? Deze vraag stond centraal in het kwalitatieve onderzoek Vermogensoverdracht in Nederland, uitgevoerd door drs. Marijke Kuijpers en mr. Raimund Kamp van Guidato, in samenwerking met prof. dr. Ad Kil van Nyenrode Business Universiteit. Door diepte-interviews met vermogende erfgenamen achterhaalden zij hoe zij zijn opgegroeid, voorbereid op het toekomstige familievermogen en wat hun ervaringen met geërfd vermogen zijn.

Door onvoldoende voorbereiding en communicatie, onduidelijkheden en ruzies kan enkel al de afwikkeling van een nalatenschap een drama worden. Veel erfgenamen ervaren door onvoldoende financiële kennis en ervaring moeilijkheden bij het beheer van hun erfenis. Ook leidt de erfenis regelmatig tot relatieproblemen en problemen met zingeving. Lees in het boek ideeën en handvatten om familievermogen generatiebestendig te maken.

Klik op het logo en bestel via:

Vragen over het boek, lezingen, workshops, publicaties of interviews?

Neem contact op met Guidato. Bellen gaat het snelst: 020-8208000, maar mailen kan ook: info@guidato.nl

Het verhaal van ‘de erfgenaam’

In het verhaal van ‘de erfgenaam’ komen de belangrijkste onderwerpen en thema’s uit het onderzoek en boek via de levensloop aan de orde. Dit beknopte verhaal schetst een algemeen beeld van het leven van een vermogende erfgenaam.

Opgroeien in en onderdeel zijn van een vermogend gezin biedt een toekomstige erfgenaam zowel kansen als uitdagingen. De belangrijkste uitdaging in de jeugd is de uitzonderingspositie door het familievermogen. Kinderen van vermogende ouders zijn zich al op jonge leeftijd bewust dat er iets anders is, dat zij anders zijn. Zij worden hier door de buitenwereld soms ook op aangesproken: ‘Hé moet jij geen gouden rugzakje?’. Desondanks doen veel ouders alsof het gezin net zo gewoon is als de rest van Nederland. De meeste ouders praten te weinig met hun kinderen over het familievermogen en dat levert bij hun kinderen verwarring op. Om de toekomstige erfgenaam optimaal voor te bereiden op de erfenis, is een vermogensopvoeding noodzakelijk. Veel vermogende ouders beperken zich tot een financiële opvoeding.

Vermogende ouders hebben drie grote angsten over hun kinderen: te weinig zelfinitiatief, teveel belang hechten aan materiële zaken en met een ongeschikte (huwelijks)partner thuis komen. Deze angsten verklaren mogelijk waarom ouders geen vermogensopvoeding geven en te weinig communiceren over het familievermogen: wat niet weet, wat niet deert.

Vermogende ouders voeden hun kinderen op met vier belangrijke familiewaardes: het gaat om eenheid binnen de familie, dat niemand zich meer voelt dan een ander, dat je over het vermogen je mond houdt en dat het belangrijk is iets te doen voor de maatschappij. Ouders proberen hun kinderen gewoon en normaal op te voeden, net als in ieder ander gezin, maar dat is onmogelijk. Terugkijkend blijkt de algemene opmerking “geld maakt niet gelukkig” voor deze groep erfgenamen pijnlijk waar te zijn.

In de financiële opvoeding worden vaardigheden geleerd om financieel zelfredzaam te worden. Met andere woorden, leren over de waarde van eigen geld: sparen, budgetteren en lenen. Het calvinisme wordt er met de paplepel in gegoten: doe maar gewoon, zuinigheid en vlijt. Kinderen kunnen lenen bij hun ouders, maar nooit voor consumptieve bestedingen of ‘luxe’. Ouders fungeren als rolmodel voor financieel gedrag maar dubbele boodschappen werken zwaar door in de opvoeding. De waarschuwingen die deze kinderen vaak meekrijgen is dat mensen altijd op je geld uit kunnen zijn. Achterdocht over de buitenwereld is volgens de vermogende ouders gerechtvaardigd en daarom trouw je later op huwelijkse voorwaarden.

Merkwaardig genoeg komt een vermogensopvoeding nauwelijks voor. Communicatie over het familievermogen verschilt sterk per familie en zwijgzaamheid van ouders wordt hen achteraf niet in dank afgenomen. Meisjes krijgen meestal een ‘andere’ vermogensopvoeding dan jongens, terwijl het doel van vermogensopvoeding nu juist is te kunnen oefenen voor later. Het loslaten, het accepteren van de volwassen staat van het kind, is voor vermogende ouders moeilijk, maar dit is eerder psychologisch dan financieel. De meeste ouders herhalen hun eigen financiële en vermogensopvoeding: zwijgzaam en moeilijk loslaten. Nieuw geld heeft het moeilijk, want daar hebben ouders zelf geen ervaring met een vermogensopvoeding. Bij oud geld is dat meestal wel het geval hoewel de vermogensopvoeding in deze families meestal ook niet optimaal is.

Over de erfenis moeten veel beslissingen worden genomen. Sommige beslissingen zijn achteraf moeilijk te reconstrueren omdat in deze situatie veel emoties spelen. Dat kan onvrede achteraf opleveren. Er wordt vaak gekozen om een familielid te benoemen als executeur, maar daar kleven bezwaren aan.  De executeur is partij bij de verdeling van de nalatenschap en de overige erfgenamen kunnen het idee krijgen dat sprake is van een voorkeurspositie in het gezin.

Bij het beheer van het vrije vermogen zijn opvallend veel negatieve ervaringen, waarbij de beperkte adviesvaardigheden van adviseurs het meest worden genoemd. Vooral erfgenamen van de tweede generatie ervaren de erfenis in praktische zin als een last.

Bij gebonden vermogen, het familiebedrijf, ontstaat binding met het bedrijf niet vanzelf maar moet georganiseerd worden. Ouders zitten wat betreft de toekomst van hun eigen kinderen in het familiebedrijf nogal eens klem tussen de loyaliteit naar hun eigen ouders en de mogelijkheid voor hun eigen kinderen om op te volgen in het familiebedrijf.

Werken door erfgenamen in het familiebedrijf is net gewoon werk, met dezelfde regels als de overige werknemers. De meeste families maken goede regels over aandeelhouderschap en dividend. Toch zijn er bronnen van conflict in het familiebedrijf, zoals gebrek aan communicatie en informatie, een te ruime levensstijl of verschil in bijdrage aan het bedrijf.

Leven met de materiële en de psychologische erfenis is voor veel erfgenamen een hoop gedoe. Communiceren in het eigen gezin over geld en vermogen blijkt toch moeizaam. De emotionele impact van de erfenis en het aanpassingsproces aan de nieuwe vermogenssituatie is niet eenvoudig. Het loopt van ontkennen naar acceptatie, en kan soms jaren duren. In het huwelijk kan door het vermogen een machtsstrijd ontstaan tussen man en vrouw. Mannen informeren hun echtgenotes vaak niet over het vermogen, feitelijk om de macht te houden (bijvoorbeeld bij echtscheiding).

Het vermogen geeft vrijheid en tegelijkertijd is het de kunst voor erfgenamen om de kwelgeest van het vermogen kwijt te raken. Er is een beperking van vrijheid door de (impliciete) doelstelling van het in standhouden van het vermogen en de grote verantwoordelijkheid om het vermogen te beheren. Sommige erfgenamen hebben door hun uitzonderlijke vermogenspositie last van schaamte of schuldgevoelens, andere erfgenamen hebben last van lage eigenwaarde. Vermogen als kwelgeest of bron van vrijheid lijkt in het leven van vele erfgenamen de spanning te zijn. De belangrijkste opgave blijkt het vinden en vast houden van een eigen identiteit, eigenwaarde en maatschappelijke rol, ondanks het vermogen of juist met het vermogen. Als een erfgenaam een werkbare helderheid heeft over de rol en doelstelling van het vermogen, dan kan dat dienen als kompas. Dát is de volgorde om van de erfenis een bron van vrijheid te maken.

Vermogensoverdracht in Nederland: een uniek onderzoek onder vermogende erfgenamen

Ons onderzoek geeft inzicht in het gezinsleven en de gezinsdynamiek van vermogende families, de voorbereiding op het familievermogen en leven met een groot familievermogen. Wij hebben onderzocht hoe erfgenamen zijn opgegroeid in een vermogende familie, hoe de voorbereiding op het toekomstige familievermogen is gegaan en welke ervaringen zij hebben met hun erfenis.

Hoe hebben we dit onderzocht?

Drs. Marijke Kuijpers en mr. Raimund Kamp van Guidato hebben voor dit onderzoek achttien zeer vermogende Nederlandse erfgenamen (elf mannen en zeven vrouwen) geïnterviewd. Deze erfgenamen zijn 2e tot 9e generatie vermogend. De leeftijden van de respondenten ligt tussen de 40 en 70 jaar. Negen geïnterviewden hebben ervaring met het erven van een familiebedrijf. Alle interviews zijn opgenomen en door ons uitgewerkt om de belangrijkste thema’s en succesfactoren van vermogensoverdracht te ontdekken. Voor de methodologie hebben wij prof. dr. Ad Kil van Nyenrode Business Universiteit bij de analyse betrokken.

Wat was de aanleiding om het onderzoek te doen?

Twee zaken, namelijk onze persoonlijke ervaringen met erfgenamen en het fenomeen dat familievermogens over de tijd vaak verdampen.

In onze ervaring als adviseurs en vertrouwenspersonen van vermogende families zagen wij dat het erven van een groot vermogen niet alleen positieve kanten heeft. De uitdagingen voor vermogende erfgenamen kunnen zeer verschillend zijn. Veel erfgenamen hebben door gebrekkige financiële kennis en ervaring moeite met het financiële beheer van hun erfenis. Verder komen tussen familieleden vaak conflicten voor over de erfenis met soms onherstelbare familiebreuken. Verder kwamen wij erfgenamen tegen die zich schamen over hun erfenis: waarom heb ik deze erfenis gekregen? Wat zullen andere mensen van me denken nu ik zo rijk ben? Tenslotte worstelden sommige erfgenamen met zingevingsvragen over hun leven: ik werk niet omdat ik rijk ben, maar wat ga ik dan doen?

Als er een familievermogen is, is het overigens niet vanzelfsprekend dat dit in stand blijft. Dit sluit aan bij een bekend Nederlands spreekwoord: “verwerven, vererven en verderven in drie generaties”. Dit gezegde illustreert dat familievermogens over de tijd vaak verdampen. Dit fenomeen intrigeert ons ook: waarom zijn er families al meer dan drie generaties vermogend en wat doen deze families anders. Wat zijn de succesfactoren om familievermogen generatiebestendig te maken? Hoe voorkomt een vermogende familie dat het vermogen verdampt?

Onze vooronderstelling was dat de manier van voorbereiding van erfgenamen op hun toekomstige erfenis nauw verbonden is met de mate waarin een familie met succes het familievermogen in stand kan houden. Anders gezegd: families die al generaties vermogend zijn bereiden hun kinderen kennelijk goed voor op hun erfenis waardoor het familievermogen in stand blijft. Wij waren nieuwsgierig naar de succesfactoren en hebben kwalitatief onderzoek gedaan onder achttien vermogende erfgenamen van verschillende generaties.

Inhoudsopgave boek

1. Onderzoek Vermogensoverdracht in Nederland
2. Vier portretten van erfgenamen
3. Nest
4. Opvoeding
5. Financiële opvoeding
6. Vermogensopvoeding
7. Openvallen van de nalatenschap
8. Beheren van geërfd vermogen
9. Leven met geërfd vermogen
10. De Gouden Rugzak: het verhaal

Presentaties & workshops

De auteurs van het boek geven presentaties en workshops over succesvolle vermogensoverdracht, voorbereiding van de volgende generatie, familiedynamiek en geërfd vermogen, leven als erfgenaam, opvolging in het familiebedrijf, goed bestuur (family governance) en familiestatuut.

Een selectie van mogelijke onderwerpen

  • “Papa, zijn we rijk?” – praten over geld en vermogen in het gezin
  • De olifant in de kamer – inzicht in gezinsdynamiek
  • Valkuilen en succesfactoren van vermogensoverdracht
  • Het ideale familiebedrijf: over het leiderschap van de volgende generatie
  • De gelukkige erfgenaam: de beste voorbereiding op een vermogende toekomst
  • De grote vermogensgolf: hoe kunt u als adviseur/organisatie inspelen op de vermogensovergang van de babyboomgeneratie

Iedere presentatie en workshop wordt
op maat en in overleg met u gemaakt.

Heeft u interesse, dan kunt u het beste met ons bellen: 020-8208000.
Als u liever mailt, dan kan uw bericht naar; info@guidato.nl

Ondernemers die staan voor een bedrijfsoverdracht willen sparren over de fiscale en juridische aspecten, maar vooral de menselijke kant van de generatiewissel. 

De opkomende generatie heeft vaak een andere vraag: wil en kan ik in het bedrijf van mijn ouders stappen?

Vermogende erfgenamen hebben vragen over hoe zij besluiten nemen over hun erfenis en hoe zij zich goed tot hun nieuwe financiële situatie kunnen verhouden. 

Nieuwsgierig naar onze aanpak en tools bij vraagstukken rondom vermogensoverdracht, bedrijfsopvolging, vergroten van financiële weerbaarheid en leven met een erfenis: check onze website

Beluister ook onze Guidato podcast over erven, vermogensoverdracht en bedrijfsopvolging en klik hier.

Auteurs

Drs. Marijke D.C. Kuijpers BBA (1964)

Drs. Marijke D.C. Kuijpers BBA (1964)

Kenmerkend voor Marijke is de verantwoordelijkheid die zij voelt voor haar cliënten en haar oog voor detail. Zij is ervaren in het begeleiden van mensen die opeens een groot vermogen verwerven, zoals (oud-)ondernemers en erfgenamen. Naast haar werkzaamheden als vermogensregisseur, adviseert zij families over de optimale voorbereiding van de opkomende generatie. 

Marijke studeerde bedrijfskunde aan Nyenrode en financiële economie aan de Vrije Universiteit. Zij is haar twintigjarige bankcarrière begonnen in investment banking. Marijke heeft daarna als beleggingsadviseur en relatiemanager gewerkt bij MeesPierson private banking.

Mr. Raimund N.J. Kamp (1972)

Mr. Raimund N.J. Kamp (1972)

Raimund adviseert families over de instandhouding en overdracht van hun (ondernemings)vermogen naar de opkomende generatie. Hij begeleidt (bedrijfs)overdrachten met ruime aandacht voor de familiedynamiek. Voorts ontwikkelt hij leertrajecten voor bedrijfsopvolgers en toekomstige erfgenamen. Hij geeft regelmatig les, publiceert en spreekt op seminars over vermogensoverdracht en familiebedrijven. 

Raimund studeerde fiscaal en notarieel recht aan de Universiteit van Amsterdam en is achtereenvolgens werkzaam geweest bij Arthur Andersen in Amsterdam en London, Ernst & Young en MeesPierson.

Prof. dr. Ad J. Kil (1947)

Prof. dr. Ad J. Kil (1947)

Na zijn studie sociale pedagogiek/psychologie behaalde Ad een PGDip P&O, PGDip Corporate Education, een MA Managing Human Resources, een MBA Legal Practice, een MSc Human Resource Development. Hij promoveerde aan de Radboud Universiteit in Management Sciences and Business Administration op het onderwerp competenties van managing partners van advocatenkantoren.

Ad was eerder professor Human Resource Development aan de Nottingham Law School (UK), directeur van Master Opleiding Conflict Management aan de Universiteit van Maastricht en dean van het International Institute voor de Financial Industry. Ad is emeritus-hoogleraar Didactiek van Research voor Professionals aan de Nyenrode Business Universiteit. Ad is ook actief als consultant, opleider en onderzoeker in onder meer de professional service-industrie, real estate en conflictmanagement.

Vragen over het boek, lezingen, workshops, publicaties of interviews?

Neem contact op met Guidato. Bellen gaat het snelst: 020-8208000, maar mailen kan ook: info@guidato.nl

Scroll to Top